Η Δραματοθεραπεία σήμερα ορίζεται ως η ολοκληρωμένη θεραπευτική προσέγγιση που αφορά την κατανόηση, ερμηνεία και φροντίδα των ψυχολογικών θεμάτων της ανθρώπινης ύπαρξης μέσα από το πρίσμα της Δραματικής Τέχνης. Είναι λοιπόν μία ψυχοθεραπευτική μέθοδος, αλλά και μία μέθοδος θεραπείας μέσω Τέχνης.

Η θεωρητική και φιλοσοφική βάση της απαρτίζεται από την σύγχρονη εξελικτική σύνθεση των ρευμάτων που εμφανίστηκαν στις δεκαετίες από το ‘60 μέχρι σήμερα, κυρίως στην Ευρώπη και την Αμερική, στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες σε συνδυασμό, και με αφετηρία την Θεατρική Τέχνη που βρισκόταν σε μια ερευνητική γόνιμη διεργασία. Έτσι αναπτύχθηκαν γρήγορα μέσα στην διερευνητική ή συστηματική εφαρμογή της θεραπείας μέσω της Δραματικής Τέχνης ( παράλληλα με τις εφαρμογές της θεραπείας μέσω των διαφόρων μορφών Τέχνης και έκφρασης) ανάλογα με τις φιλοσοφικές και επαγγελματικές καταβολές του κάθε μελετητή – δραματοθεραπευτή και ποικίλα μοντέλα που αφορούσαν συχνά διαφορετικούς πληθυσμούς ή είχαν διαφόρους στόχους επίτευξης ή διαφορετικές παραμέτρους μελέτης.

Η Δραματοθεραπεία ως θεραπεία που έχει την αφετηρία της στον θεατρικό κώδικα πέραν των άλλων θεραπευτικών χαρακτηριστικών εισαγάγει εξαρχής στην θεραπευτική διαδικασία την έννοια και την οντότητα της Αισθητικής. Κατά την εφαρμογή μιας τέτοιας μεθόδου η αξιοποίηση των εκφραστικών μέσων εμπεριέχει την ύπαρξη του αισθητικού στοιχείου που ποικίλει κατά περίπτωση και εξελίσσεται από την δυναμική διαφόρων παραγόντων της διαδικασίας. Ανάλογα με το μοντέλο, τον πληθυσμό, το πλαίσιο, την αναγκαιότητα ή μη παρέμβασης το αποτέλεσμα της δραματοθεραπευτικής διαδικασίας, είτε στο μέρος (μία συνεδρία) είτε στο όλον (σύνολο των συνεδριών) πάντα θα φέρει την καλλιτεχνική – δημιουργική ταυτότητα, του θεραπευτή – δραματοθεραπευτή στην ανταπόκριση που είχε κάθε φορά με τον/τους θεραπευόμενο/ους.

Στην Ελλάδα η Δραματοθεραπεία εμφανίζεται στην δεκαετία του ’80 μέσα από διαλέξεις τις Sue Jennings η οποία προσκαλείται από τον Γιώργο Πόλο και μια μικρή ομάδα ενδιαφερομένων για την θεραπεία μέσω της θεατρικής τέχνης. Σιγά-σιγά δημιουργείται ένας πυρήνας ανθρώπων που επιδιώκουν την εκπαίδευση στην μέθοδο της Δραματοθεραπείας και δημιουργείται στα τέλη της δεκαετίας ο Ελληνικός Σύλλογος Dramatherapy (θέατρο – παιχνίδι – θεραπεία) και προστίθεται και η συγγενής μέθοδος της Παιγνιοθεραπείας. Η σημερινή μορφή αυτού του Συλλόγου είναι η Ένωση Δραματοθεραπευτών και Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδος (ΕΔΠΕ).

Το 1989 στο τότε Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής, το οποίο πάντα χαρακτηριζόταν από την πρωτοπορία στην εφαρμογή νέων μεθόδων στην φροντίδα της ψυχικής ασθένειας, υπάρχουν ειδικοί της ψυχικής υγείας που βλέπουν σημαντικά οφέλη από την χρήση γενικότερα της Τέχνης και ειδικότερα του Θεάτρου στις ψυχοκοινωνικές διεργασίες της Αποκατάστασης. Αν και η μέθοδος της Δραματοθεραπείας τότε ήταν νέα και οι γνώσεις γύρω απ’ αυτήν λίγες, υπήρχε μεγάλο και θερμό ενδιαφέρον για την αξιοποίηση της μέσα στις υπηρεσίες και τα προγράμματα του ΚΨΥ. Έτσι σε δομές ψυχοκοινωνικής και επαγγελματικής αποκατάστασης, όπως εργαστήρια για ψυχωσικούς νέους και προγράμματα αποασυλοποίησης χρόνιων ασθενών που έχουν μετακινηθεί (από το Ψυχιατρείο της Λέρου και από άλλα ιδρύματα) σε ξενώνες στην κοινότητα, εφαρμόζεται ομαδική Δραματοθεραπεία ή ομαδική Θεραπεία προσανατολισμένη στην εμπειρία μέσω της θεατρικής πράξης.

Στα εργαστήρια επαγγελματικής και κοινωνικής αποκατάστασης ψυχωσικών νέων του ΚΨΥ Αιγάλεω λειτούργησε (1988-1991) δραματοθεραπευτική ομάδα –θεατρικό εργαστήρι, όπου γινόταν η επεξεργασία όλων σχεδόν των εκφραστικών μέσων των μελών της ομάδας. Οι νέοι συμμετείχαν με ιδιαίτερη προθυμία, ανεξάρτητα από τις καλλιτεχνικές τους ικανότητες και αναπτύχθηκαν μια σειρά από δημιουργικές δραστηριότητες. Μία από τις δραστηριότητες ήταν η κατασκευή μιας ολοκληρωμένης κινηματογραφικής ταινίας μικρού μήκους 20΄, ασπρόμαυρης με τίτλο «… Κι όμως δεν ξέρουμε».

Στον Ξενώνα της Αθήνας αξιοποιήσαμε την δραματοθεραπευτική προσέγγιση στις ομάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στο πλαίσιο της καθημερινής επαφής και της φροντίδας των ασθενών. Ξετυλίχθηκαν ενδιαφέρουσες ιστορίες για το κάθε άτομο, κρυμμένες μέσα στην μονοτονία, την ρουτίνα και τον αποκλεισμό της ζωής. Διακινήθηκε δημιουργική διάθεση, συναισθηματική αλληλοβοήθεια και ανταλλαγή απόψεων, μεγαλύτερο πνεύμα συνεργασίας για τις «δουλειές» και το πρόγραμμα του «σπιτιού» τους.

Επίσης, η δραματοθεραπευτική προσέγγιση μέσα από τις τεχνικές και τα μοντέλα που διαθέτει μας δίνει τη δυνατότητα να εισαγάγουμε τη θεωρητική γνώση με βιωματικές διεργασίες που είναι αποτελεσματικότερες στην εκπαιδευτική λειτουργία των Σεμιναρίων που οργανώνονται είτε από το ΚΕΚ ΕΚΕΨΥΕ είτε από το Γραφείο Εκπαίδευσης.

Δραματοθεραπεία και Μονάδα Εφήβων

Τα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας της Μονάδας Εφήβων έχουν διάφορες και διαφορετικές ψυχοθεραπευτικές εκπαιδεύσεις, μια εκ των οποίων είναι και η Δραματοθεραπεία. Η Δραματοθεραπεία, λοιπόν, έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην ίδρυση και λειτουργία της Μονάδας, καθώς οι εμπειρίες μας από την χρήση της μας έδωσαν τη δυνατότητα να είμαστε πιο ανοικτοί σε εξωλεκτικούς τρόπους επικοινωνίας και πιο διαθέσιμοι για δημιουργικές παροχές. Επίσης καθώς ο πληθυσμός εξυπηρέτησης και φροντίδας είναι έφηβοι και οι οικογένειες τους, που απαιτούν πιο άμεσες και πιο αποτελεσματικά συμβουλευτικές κατευθύνσεις είτε στην επάρκεια των γονεϊκών ρόλων είτε στην επάρκεια του ρόλου μαθητή – παιδιού, που οργανώνει την αυτονόμηση και την ανεξαρτητοποίηση του, ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις που εμπεριέχονται στην Δραματοθεραπευτική προσέγγιση μας εφοδιάζουν με αναγκαίες γνώσεις και δεξιότητες στον θεραπευτικό μας ρόλο. Αλλά και στη διαγνωστική φάση η Δραματοθεραπεία μας βοηθά στην διερεύνηση αναγκών και μηνυμάτων που εγγράφονται κάτω από «συμπτώματα», «κραυγές», «δυσαρέσκειες», «διαμαρτυρίες», «διαταραχές στην συμπεριφορά» κλπ.

Είναι επίσης μεγάλο εφόδιο στην οργάνωση, σχεδίαση και υλοποίηση προγραμμάτων στις διάφορες μορφές πρόληψης της Ψυχικής Υγείας. Μέσα από προγράμματα αγωγής και προαγωγής της ψυχικής υγείας δουλεύουμε με μαθητές, καθηγητές, γονείς ή συνδυασμούς της σχολικής κοινότητας, εφαρμόζοντας μέσα από πλαίσια βιωματικής μάθησης και ενεργητικής ακρόασης είτε αυτόνομα μοντέλα Δραματοθεραπείας είτε την Δραματοθεραπευτική διεργασία σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους κατά περίπτωση.

Κωνσταντίνα Εικοσιπεντάρχου
Κοινωνική Λειτουργός – Δραματοθεραπεύτρια – Σκηνοθέτις
Μονάδα Εφήβων Αθήνας ΕΚΕΨΥΕ, Μέλος του Γραφείου Εκπαίδευσης
Πρόεδρος της Ένωσης Δραματοθεραπευτών – Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδας (ΕΔΠΕ)

Ιστοσελίδα Ένωσης Δραματοθεραπευτών Παιγνιοθεραπευτών Ελλάδας www.edpe.gr